Chandrayaan-2: భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ ఇస్రో మరో అరుదైన శాస్త్రీయ విజయాన్ని నమోదు చేసింది. చంద్రయాన్-2 ఆర్బిటర్, చంద్రుడి కక్ష్యలో ఉన్నప్పుడు, సూర్యుడి నుంచి వెలువడిన శక్తివంతమైన కరోనల్ మాస్ ఎజెక్షన్ (CME) చంద్రుని ఉపరితలంపై చూపిన ప్రభావాన్ని తొలిసారిగా ప్రత్యక్షంగా పరిశీలించింది. ఏ అంతరిక్ష నౌక కూడా ఇంతకుముందు ఈ ప్రభావాన్ని నేరుగా గమనించలేదు.
చంద్రయాన్-2లోని కీలక పరికరం, చంద్ర అట్మాస్ఫియరిక్ కంపోజిషన్ ఎక్స్‌ప్లోరర్-2 (CHACE-2) ఈ సంచలనాత్మక పరిశీలనను నమోదు చేసింది.
సన్నని చంద్రుడి గాలిపై CME దెబ్బ
చంద్రుడికి భూమిలా దట్టమైన వాతావరణం ఉండదు. కానీ, వాయు అణువులు, పరమాణువులు అరుదుగా ఉండే ఎక్సోస్పియర్‌ అని పిలువబడే చాలా సన్నని వాతావరణ పొర ఉంటుంది. సౌర వికిరణం, ఉల్కల ప్రభావం మరియు సౌర గాలి వంటి చిన్న వైవిధ్యాలకు ఈ ఎక్సోస్పియర్‌ చాలా సున్నితంగా ఉంటుంది.
CHACE-2 పరికరం ఈ సన్నని ఎక్సోస్పియర్‌లోని అణువులు మరియు వాయువుల సాంద్రతను కొలుస్తుంది.
ఏం జరిగింది? మే 10, 2024న, సూర్యుడి నుండి శక్తివంతమైన CMEలు అంతరిక్షంలోకి విసిరివేయబడ్డాయి. కరోనల్ మాస్ ఎజెక్షన్ (CME) అంటే సూర్యుడు తన నిర్మాణ సామగ్రిని – ఎక్కువగా హైడ్రోజన్ మరియు హీలియం అయాన్లను – భారీ పరిమాణంలో అంతరిక్షంలోకి విడుదల చేయడం.
ఈ CME కణాలు చంద్రుడిని ఢీకొన్నప్పుడు, CHACE-2 పరిశీలనలు ఒక ఆశ్చర్యకరమైన విషయాన్ని వెల్లడించాయి:
- పీడనం పెరుగుదల: పగటిపూట చంద్ర ఎక్సోస్పియర్‌లో మొత్తం పీడనం గణనీయంగా పెరిగింది.
- సాంద్రత పెరుగుదల: వాయువుల మొత్తం సంఖ్య సాంద్రత 10 రెట్లు పైగా పెరుగుదలను చూపించింది.
చంద్రుడికి అయస్కాంత క్షేత్రం (Magnetic Field) లేకపోవడం వల్ల సూర్యుడి నుంచి వచ్చే ఈ ప్రభావాలు ఉపరితలంపై నేరుగా పడతాయి. CMEలు ఉపరితలం నుండి అణువులను పడగొట్టి, వాటిని ఎక్సోస్పియర్‌లోకి విడుదల చేయడం వల్ల పీడనం పెరిగినట్లు ఇస్రో శాస్త్రవేత్తలు గుర్తించారు.
India’s Chandrayaan-2 observes effects of the Coronal Mass Ejections from the Sun on the Moon. First-ever observations showed an increase in the total pressure of the dayside environment of the Moon.
For details, please visithttps://t.co/Yvc7xcxR00
— ISRO (@isro) October 18, 2025
ఈ ఆవిష్కరణ ఎందుకు కీలకం?
చంద్రయాన్-2 ల్యాండర్ సురక్షితంగా ల్యాండ్ కానప్పటికీ, దాని ఆర్బిటర్ మరియు CHACE-2 పరికరం ద్వారా అందిన ఈ డేటా అంతరిక్ష శాస్త్రానికి అత్యంత విలువైనది.
- అంతరిక్ష వాతావరణ అధ్యయనం: ఈ పరిశీలన చంద్రుని ఎక్సోస్పియర్‌పై అంతరిక్ష వాతావరణ ప్రభావాలను మరింత లోతుగా అర్థం చేసుకోవడానికి కొత్త శాస్త్రీయ అంతర్దృష్టులను అందిస్తుంది.
- భవిష్యత్తు స్థావరాలకు సవాలు: శాస్త్రవేత్తలు చంద్రుడిపై శాశ్వత స్థావరాలను నిర్మించడానికి ప్రణాళికలు రచిస్తున్న తరుణంలో, CMEలు అకస్మాత్తుగా ఎక్సోస్పియర్‌ను చిక్కగా చేసి పీడనాన్ని పెంచగలవని ఈ ఆవిష్కరణ నిరూపించింది. ఇటువంటి అకస్మాత్తు మార్పులు అక్కడ ఏర్పాటు చేసే పరికరాలకు లేదా సిబ్బంది భద్రతకు ముప్పు కలిగించవచ్చు. కాబట్టి, భవిష్యత్తులో నిర్మించే స్థావరాల డిజైన్‌లో ఈ అంశాలను తప్పనిసరిగా పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.
చంద్రయాన్-2 అందించిన ఈ డేటా, చంద్రునిపై శాస్త్రీయ స్థావరాలను నిర్మించడంలో ఉన్న సవాళ్లను సైతం సూచిస్తుందని ఇస్రో బృందం పేర్కొంది. చంద్రయాన్-3 విజయం తర్వాత, చంద్రయాన్-2 నుంచి వస్తున్న ఈ డేటా చంద్రుడి గురించి మరిన్ని వివరాలు అందిస్తూ, అంతరిక్ష పరిశోధనల భవిష్యత్తుకు మార్గదర్శకంగా నిలుస్తోంది.